Ka Hana Kupanaha a Haumea
Kona hoʻōla ʻana i ke keiki ma o ke kōʻala ʻiewe
He akua wahine mana ʻo Haumea. ʻO Papa kekahi inoa ona, wahine hoʻi a Wākea. Ua hiki nō iā ia ke hoʻopāhaʻohaʻo i kona kino iho a pēlā ʻo ia e hoʻopakele ai iā Wākea. I ka wā e ʻenaʻena ana ko Wākea imu e make ai, hoʻokomo akula ʻo Haumea iā ia i loko o ke kumu ʻulu i hauhoa ʻia ai ʻo ia, a hahai akula nō ma hope ona, a pēlā lāua i nalowale ai me ka haʻohaʻo nui launa ʻole o ka poʻe ma laila i ia wā. Pēlā nō hoʻi i loaʻa mai ai kekahi inoa ona, ʻo ia hoʻi ʻo Kamehaʻikana. ʻIke ʻia nō ma “Ka moʻolelo o ko Wākea mā Noho ʻana ma Kalihi, Ka Loaʻa ʻana o ke Akua ʻUlu ʻo Kamehaʻikana”, kahi hoʻi i huki ʻia mai ai ka māhele moʻolelo e kau ana ma lalo. Na Joseph Mokuohai Poepoe kēia mana o ka moʻolelo i hoʻolaha ʻia akula ma kāna kolamu ʻo Ka Moʻolelo Hawaiʻi Kahiko.
I kahua hoʻi e maopopo ai ka māhele ma lalo nei: Kiʻi ʻia akula ʻo Haumea e hele iō ʻOlopana, kekahi aliʻi o Oʻahu i ia wā, no ka mea ua pilikia kāna kaikamahine ma ka hānau ʻana. Paʻa ke keiki i loko a paupauaho ka makuahine. No laila, hāʻawi akula ʻo Haumea i kāna lāʻau hoʻohānau keiki, ʻo ia hoʻi nā pua kupanaha ʻo Kanikawī me Kanikawā, a pēlā i puka mai ai ke keiki a me ka ʻiewe. ʻAʻole naʻe maikaʻi ke keiki i kona wā i hāuau ʻia mai ai. ʻŌlelo ʻo Haumea iā Olopana me kēia:
“ʻAʻohe pilikia i koe o kō kaikamahine. E ola ana ia. ʻO kō moʻopuna naʻe, ʻaʻohe e ola ana. Hemo mai nei nō mai loko mai o ka ʻōpū, ua make. Uliuli pū ke kino.”
“A pehea ka pono?” wahi a ʻOlopana i nīnau mai ai i ka wahine malihini, me ka hele o nā waimaka ma nā papalina.
A laila, pane akula ʻo Haumea ma ka ʻōlelo ʻana aku: “He wahi pono nō kaʻu i koe; akā, makemake nō naʻe au e hoʻopaʻa loa mai ʻoe i kāu ʻōlelo ʻae i mua oʻu, naʻu e hānai i kō moʻopuna. Pēlā anei ʻoe e ʻae mai ai?”
ʻAe maila ʻo ʻOlopana me ka ʻōlelo ʻana mai: “Inā hana ʻoe a ola kuʻu moʻopuna, a laila, e lawe ʻoe nāu e hānai, ʻoiai ʻo ʻoe ihola ka mea i kuleana i kona ola.”
“Ua pono. E hana aʻe au i ola nō ka moʻopuna a “kāua,” wahi a Haumea i pane aku ai i mua o ʻOlopana.
Kēnā akula kēia i nā kānaka o ke aliʻi e puku mai i ahi. Emo ʻole nō hoʻi, ʻā ana ke ahi e like me ke kauoha a ua wahine hoʻopāhaʻohaʻo nei o Kalihilihiolaumiha. ʻOʻoki ihola kēia i ka ʻiawe o ke keiki a kaʻawale [mai ka ʻaʻa aku nō paha]. Lalau ihola kēia i ke keiki a hiʻi aʻela ma kona mau lima, a ʻo ka ʻiawe, kiola akula kēia i loko o ke ahi me ka mau nō naʻe o ka paʻa o kēlā kaula piko mai ka ʻiawe mai a ka piko ponoʻī o ke keiki.
[Helu 3]
A hala he wā lōʻihi o ko ia nei kōʻala ʻana i ka ʻiewe i loko o ke ahi, ʻo ka wā nō ia o ua keiki nei i ʻoni aʻe ai. Pēlā ka ʻoni ʻana o ua keiki nei a hiki i kona uē maoli ʻana aʻe; a pēlā nō hoʻi a nape ka hanu i ka houpo. A mau nō ka hanu ʻana a hōʻea i ka ikaika loa ʻana o kona hanu ʻana. A ola aʻela ua keiki lā.
I ke ola ʻana o ua keiki nei, ua lele maila ke kupunakāne, ʻo ʻOlopana, a hiʻi aʻela i ua moʻopuna nei āna. A ia wā i ʻōlelo aku ai ʻo Haumea:“Ua lilo naʻu ka moʻopuna e mālama; akā, e waiho naʻe au i ka moʻopuna a kāua me ʻoe, i pā aku ka waha i ka ū o ka makuahine. Aia nō hoʻi a koʻu wā e kiʻi mai iā ia nei, a laila, ʻo koʻu lā nō ia e hiki mai ai a lawe iā ia me aʻu.”
