Ke Ohohia Ulumāhiehie
o ka Hui Aloha ʻĀina
o Lahaina

Ke Ohohia Ulumāhiehie o
ka Hui Aloha ʻĀina o Lahaina

Ma ka pō o ka Pōʻahā, Maraki 1, 1894 ua wehe ʻia ka Hui Aloha ʻĀina o ka Malu ʻUlu o Lele. Ua ʻākoakoa mai nā kāne me nā wāhine, nā mākua me nā keiki, nā ʻōpio me nā ʻaoʻo, a ua piha loa ka hale hālāwai ʻo Halealoha, a ua kū pōʻai mai he anaina nui loa ma waho o ka hale, no ka loaʻa ʻole he wahi e noho ai ma loko. He hōʻike ʻana mai kēia i ka ulumāhiehie mau o ke Aloha ʻāina i loko o nā puʻuwai o ko Lahaina mau kini. ʻAe, ua paʻa ke aloha i ka ʻāina hānau.

Ma ka hola 7 p.m. ponoʻī, ua lawe aʻela ko mākou Peresidena Matthew Makāula Esq. i ka noho hoʻomalu ʻana no ke anaina o ka Hui Aloha ʻĀina, a nonoi maila i ke anaina e kū i luna a e mele mai i hoʻokahi paukū o ke mele Kuʻu ʻĀina Hānau ē. Ma hope o ka pau o ke mele ʻana, ua pule aʻe ka Peresidena.

He mau ʻōlelo wehewehe ʻīnaʻi na ka Peresidena Makalua, a laila ma ia wā nō, ua hoʻolauna akula ka Hon. William White iā Peresidena Makāula Esq. iā Hon. Joesph Nāwahī (ka malihini a ke anaina ia pō), ka Peresidena hoʻi o ka Hui Aloha ʻĀina o ka Paeʻāina holoʻokoʻa o Hawaiʻi. A na Mr. Makāula Esq. i hoʻolauna aku i ka malihini kaulana ia pō i mua o ke anaina. Ua hoʻopuka mai ʻo ia i kona aloha i ke anaina, a ua pani ʻia mai e ka puana like ʻana o ke aloha paulehia nui.

Ma kēia wahi, ke hapa pono aku nei ke anaina e lohe i kāna mau huaʻōlelo e hoʻopuka mai ai, ʻoiai ʻo kekahi poʻe o mākou, ua lohe wale nō, ʻakahi nō hoʻi ka ʻike maka ʻana, a no kēia paha ke kumu i māhuahua loa ai nā kānaka ia pō.

He ʻano lohi kona kamaʻilio ʻana, a he moakāka naʻe nā hopuna ʻōlelo āna i hoʻopuka mai ai, he nui hoʻi ka hoʻohauʻoli ʻia o ke anaina holoʻokoʻa i ka lohe ʻana i kāna mau ʻōlelo e pili ana no ke Aloha ʻāina. 

Wahi āna i ʻōlelo mai ai, “He mea nui ke Aloha ʻāina a he mea hiki ʻole hoʻi ke kūʻai ʻia me nā waiwai o ke ao." [Hoʻomau aku ka ʻōlelo a Nāwahī:]

ʻO ko ʻoukou aloha, e ko Lahaina, i ko kākou ʻāina hānau, ʻo ia ke kumu o ko Peresidena Cleveland hōʻole ʻana i ka hoʻohui ʻāina, no ka mea aia nō ko ʻoukou mau inoa i loko o kēlā huina nui o nā poʻe koho balota ʻaneʻane 8,000 ka nui, e waiho lā ma ka lima o ka Peresidena Cleveland i kēia lā. (Paʻipaʻi nui ʻia)

ʻO ʻoukou hoʻi, e nā wāhine aloha ʻāina o Lahaina, na ʻoukou i kākoʻo aku i kā ʻoukou mau kāne e kūʻē ana i ka hoʻohui ʻia aku o ko kākou ʻāina me Amerika, ʻoiai aia nō ko ʻoukou mau inoa i waena o ka heluna o 14,000 mau inoa o nā wāhine aloha ʻāina o ka pāeʻāina holoʻokoʻa. (Paʻipaʻi nui ʻia)

ʻO ko ʻoukou mau kūpuna i hala aku, ʻo nā Aliʻi hoʻi i noho ma Lahaina nei i hala aku, ua aloha lākou i kēia ʻāina, a ua ili mai nō ia iā ʻoukou i kēia wā, a ke paio nei ʻoukou i kēia wā, no ke aloha i ko ʻoukou ʻāina.

He mea kaumaha naʻe iaʻu ka ʻike ʻana, eia nō i waena o kekahi poʻe o koʻu lāhui ponoʻī, he poʻe aloha ʻole i ko lākou ʻāina, a he poʻe hoʻi i kumakaia i ko kākou lāhui a me ko kākou Mōʻī Wahine.

Ke hoʻomanaʻo nei au i nā hopuna ʻōlelo a kekahi mea pena kiʻi i hoʻopuka aʻe ai e pili ana no nā pua nani, a pēnei kāna mau hopunaʻōlelo: Inā ʻaʻole kekahi e aloha i nā pua, a laila ʻaʻole ʻo ia i hānau pono ʻia.’

ʻO ke ano o kēia ʻōlelo (wahi a Nāwahī), ʻo ia nō kēia: ʻO ka mea e aloha ʻole ana i ka nani o nā pua, ʻaʻole ʻo ia i hānau ʻia mai ma ke poʻo, ka mea maʻamau, akā ua hānau ʻia ma nā wāwae. Pēlā hoʻi ʻo ka poʻe e aloha ʻole ana i ko lākou ʻāina, ua hānau ʻia lākou ma ka wāwae, ʻaʻole ma ke poʻo. (Nui ka hauʻoli me ka paʻipaʻi o ke anaina)

Ke hauʻoli nei au i kēia wā, no koʻu ʻike ʻana i kēia [obscure] ʻana o ko ʻoukou Hui Aloha ʻĀina, he hōʻike ʻana mai nō ia, ua paʻa loa ko ʻoukou manaʻo aloha no ko ʻoukou ʻāina. E hoʻomanawanui kākou me ka lōkahi, a hiki i ka hoʻokō ʻana o ko kākou makemake.

Ke hākōkō nei kākou me he moku lā i waena o nā ʻale ʻekolu o ka moana kūpikipikiʻō. Ua hala ka ʻale mua ʻoiai ua ʻae mai ka Peresidena Cleveland e hoʻokō ʻia ko ka lāhui Hawaiʻi makemake, a ua hōʻole hoʻi ʻo ia i ka hoʻohui ʻāina. (Paʻipaʻi nui ʻia)

ʻO ka ʻale ʻelua, ʻo ia ka ʻale nui i loko o ka Hale ʻAhaʻōlelo o nā Makaʻāinana o Amerika, akā ua palekana hou kākou i ka wā i hoʻomaka ai ka ʻale e popoʻi, aia hoʻi, ua ʻoi ko kākou holo i mua ona, no ka mea ua loaʻa iā kākou nā balota he 177 kūʻē iā 75 o ka poʻe hoʻohui ʻāina, a loaʻa iā kākou he lanakila hou. (Hūrō me ka paʻipaʻi nui)

E ka Hui Aloha ʻĀina o Lahaina, hoʻokahi o kākou ʻale i koe e nānā aku ai, a ke hala ia ʻale, a laila ua lanakila kākou, pau ka luhi, a hoʻomaha me ka hauʻoli, no kākou nō ka lani a me ka honua. ʻO kēia ʻale, ʻo ia nō ka ʻAhaʻōlelo o nā Senate, he ʻuʻuku loa ka ʻoi o nā democarata ma mua o nā poʻe repubalika i loko o ia hale, he 50 paha democarata a he 39 poʻe repubalika, a laila he 11 ka ʻoi ʻana.

Maliʻa paha ua pau kā lākou koho ʻana no ka nīnau o Hawaiʻi nei, a laila e lohe ana kākou ma kēia mua aku i nā nū hou hope loa e pili ana no kākou. [Pau ka hōʻike ʻia o kā Nāwahī ʻōlelo ma ʻaneʻi.]

Ua nui ko mākou hauʻoli no nā manaʻo hoʻolana a hoʻohauʻoli i hāʻawi ʻia mai e ka malihini. Ma hope o kēia ua hāʻawi ʻia mai ke aloha hope me ka pani ʻia aku e nā aloha piha ulumāhiehie o ke anaina. He mau ʻōlelo kaukau no ka Peresidena Makāula, a laila hoʻokuʻu ʻia ke anaina o ka Hui Aloha ʻĀina o Lahaina me ke mele ʻana i hoʻokahi paukū o Hawaiʻi Ponoʻī. 

Ka ua Paʻūpili o Lele
Lahaina, Maui, Maraki 1, 1864.

Na ka mea hoʻoponopono i hoʻokomo i ka ʻokina a me ke kahakō ma kēia mana o ka moʻolelo. Inā hoihoi ka manaʻo i ka heluhelu ʻana i ka mea kumu, e pihi wale iho nō ma ʻaneʻi.